Jak rozmawiać z dzieckiem o emocjach?

Każdy z nas odczuwa smutek, gniew, radość. Mały człowiek manifestuje emocje krzycząc, płacząc, skacząc z radości.

Czym są właściwie emocje?

Emocje to złożony wzór zmian cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i ekspresję (mimikę i postawę).
Paul Ekman wyodrębnił 7 podstawowych emocji: strach, wstręt, szczęście, zdziwienie, pogarda, złość i smutek, które są uniwersalne dla gatunku ludzkiego.

Dlaczego tak ważne jest rozmawianie z dziećmi o emocjach?

• Motywują do działania, sprawiają, że możemy wytrwać w realizacji celów
• Wiążą nas z ludźmi – są niezwykle istotne w zakresie interakcji społecznych
• Emocje również dystansują nas od innych – bywają środkiem odstraszającym

W jaki sposób rozmawiać z dziećmi o emocjach?

Nie stosuj stereotypów

Dzieci wielokrotnie słyszą z ust osób dorosłych „Dziewczynka nie powinna krzyczeć”, „Chłopaki nie płaczą” są to krzywdzące stereotypy, przez które dzieci uczą się tłumienia swoich negatywnych uczuć. Niewłaściwie wyrażane uczucia zostają zepchnięte do podświadomości albo ulegają zniekształceniu. Mogą być przyczyną objawów somatycznych, jak np. bóle głowy, zaburzenia żołądkowe, wysypki.
Formą zniekształcenia uczuć jest mechanizm przemieszczenia – po stresującym dniu w pracy, bez większego powodu krzyczymy na męża/żonę/ dzieci.

Akceptuj uczucia

Należy uważnie słuchać dziecka i zachęcać do mówienia co czuje, w dobrze funkcjonującej rodzinie każde uczucie ma prawo zaistnieć! Wyjaśniajmy dziecku źródła jego emocji, np. jesteś zły, ponieważ nie kupiłam ci tej zabawki. Warto również tłumaczyć dziecku konsekwencje danych uczuć i zachowań, pomaga to dziecku lepiej rozumieć sytuacje społeczne.

Czytaj z dzieckiem książki

Wydawnictwa oferują szereg książek, które ułatwiają dziecku zrozumienie jego uczuć- przykładem jest książka Libby Walden i Richarda Jones’a „Uczucia”, wydana przez Zieloną Sowę. Ilustracje w książce stylizowane są na dziecięce rysunki, obrazowo ukazują poszczególne emocje dziecka – strach w książce jest ponury, ciemny a radość żywa, kolorowa. Każda emocja jest opisana krótkim tekstem, dzięki temu można omówić ją wspólnie z dzieckiem.

Stosuj komunikaty „JA” (wg Marshala Rosenberga)

Elementy komunikatu ja:

• Wyrażenie swoich uczuć i emocji.
  
  Jestem smutny/ radosny/ zdziwiony
• Opis faktów, do których się odnosimy
• Wyrażenie swoich potrzeb
• Przekazanie swoich oczekiwań/ próśb
  
  Czuję się/ Jestem………………
  
  Kiedy Ty………
  
  Ponieważ…..
  
  Np. Jestem zła, kiedy przeszkadzasz mi w czytaniu. Chciałabym, abyś dał mi 15 minut na dokończenie rozdziału, wtedy pomogę ci z zadaniem domowym.
  

  Graj z dzieckiem w gry

  Czasami z braku czasu lub (naszym zdaniem) niedostatecznej wiedzy unikamy czy przekładamy na później rozmowę z dzieckiem o emocjach. Ułatwieniem są dostępne na rynku gry, np. Gra na Emocjach wydawnictwa Nasza Księgarnia. Gra jest przeznaczona dla starszych dzieci (od 10 r.ż), zawiera ponad 100 kart z ikonkami, za pomocą których przedstawiane są różne emocje. Jeden z graczy zadaje pytanie- Jak się czuję gdy.. a reszta graczy wykłada kartę z najlepiej pasującą odpowiedzią.
  Dla młodszych dzieci pomocne będą karty obrazkowe z narysowanymi emocjami/ zdjęciami dzieci wyrażających emocje, np. Karty obrazkowe Poznaję Świat „Emocje” wydawnictwa Kapitan Nauka. Wraz z dzieckiem możemy omawiać poszczególne karty, pytając dlaczego dana postać może się tak czuć, co mogło się wydarzyć.

  Narysuj z dzieckiem emocje

  Wspólnie z dzieckiem możemy pobawić się w rysowanie emocji, w zależności od potrzeby, gdy zauważymy, że dziecko jest smutne możemy poprosić by narysowało smutek, gdy odczuwa radość, by przedstawiło jak wygląda emocja radości. Dla zwiększenia atrakcyjności zabawy warto wykorzystać farby do malowania palcami i torbę papierową. Po narysowaniu omawiamy z dzieckiem rysunek.

  Izabela Chrabąszczewska
  Psychologia, Akademia Pedagogiki Specjalnej